Sinema ve Film Kavramları/Fatma ALTUN
Canlandırma sineması olarak bildiğimiz ve çizili desenlerin ya da cansız maketlerin hareketlendirilerek perdeye yansıtıldığı "animasyonlar"la teknik açıdan yeni bir aşamaya gelmiş nice filmi izleme olacağı yakaladığımız günümüz sineması düşünüldüğünde "sinema" kavramını tanımlamak adına bir iki önermede bulunmak yerinde olacaktır. Bu açıdan kavramı karşılayan ve akla gelen ilk ifade sanırım 'teknik ve estetik sınırlarının ötesine geçip bir anlatım aracı olarak yeni anlatım biçimleri deneyen' sanat ürünleri gelecektir. Kavramsal olarak sinema temelde, nesnelerin ve olayların gerçek yaşamda oldukları gibi görüntülenmesiyle hayatımıza girmiştir. Yine de bütün bunlara rağmen sinema demek, öykü anlatan filmler demektir bir açıdan. Yani bir derdi olan, hikâye anlatan ve tematik bağlamı olan yapımlardır söz konusu olan. Sinemada anlatı kavramı da bu bağlamda karakter, tipleme, obje, ışık, renk, kostüm, mekân, kurgu, vb. gibi sinemasal unsurların başarılı bir şekilde bir araya getirilmesiyle ortaya çıkar. Bu öğelerin her biri kendi içinde bir tasarım sürecine tabi tutulmaktadır.
Bu yazı dizimizde "aksiyon", "komedi", "korku", "western", "aşk", "fantastik", "müzikal" ve "bilimkurgu" gibi filmler, türlerine veya etkilendikleri sanat akımlarına göre ya da uyarlandıkları edebî eserler açısından irdelenecek ve değerlendirilecektir. Bazen filmlerin üzerine biz kalem oynatacağız; bazen de sizin yazdıklarınıza yer vereceğiz "7. Sanat" köşemiz dahilinde.
Öncelikle aksiyon filmlerinden söz etmeye başlarsak baştan sona heyecanı dinmeyen bir tempoyla, çoğunlukla dövüş sahneleri içeren, aynı zamanda gezegeni sarsan birçok felaketleri yansıtan aksiyon filmleri dramatik ya da eğlenceli bir kurgunun içinde ele alınabilir.
Komedi adına da şunu ifade etmek mümkün. Gülüncü işleyen ve insanları eğlendirmek, güldürmek için yapılan filmlerdir genel bir ifadeyle bu kavram. Türün içerisinde absürt filmler, kara komedi, dramatik komedi, romantik komedi, parodi ya da sulu komedi gibi değişik alt türler de bulunur.
Gerilim ve korku türü ise İnsanları heyecanlandırmak, onları korkutmak amaçlı farklı konularda ele alınarak hazırlanmış filmlerle karşımıza çıkar. Seri katiller, canavarlar, zombilerin kahramanlaştığı filmlerdir bunlar. Kovboyların öne çıktığı, Amerika’nın bir zamanlar Kızılderili soykırımıyla yüzleştiği dönemi anlatan filmler ise western olarak adlandırılır. Silahların konuştuğu, kanunların uygulanmadığı küçük kasabalarda geçen bu hikâyelerde beyazların belirlediği Amerikan kültürü egemendir.
Romantik komedi ya da romantik dram şeklinde iki farklı tür üzerinden ele alınabilecek yapımlar için ise çoğunlukla aşk izleği üzerinden şekillenir yargısı dile getirilebilir. Duygusallığın ön planda olduğu bu yapımlarda kadın erkek ilişkileri, ayrılık, aşk ve çoğunluklu tutkulu ilişkiler karşımıza çıkar.
Fantastik sinema açısından şunları belirtmek mümkündür. Temelde insanın bitmez hayalleri ve düş gücü bağlamında farklı ve kurgusal dünyaları anlatan bu filmler masalsı bir evren inşa eder. Ejderhalar, efsane kılıçlar, iktidar erkini simgeleyen büyülü yüzükler gibi birçok düşsel unsur söz konusudur bu tür filmlerde. Yüzüklerin Efendisi ya da Harry Potter gibi yapımlar bu türün en seçkin örnekleri sayılmaktadır.
Filmin başından sonuna kadar farklı şarkıların hikâye içerisinde işlendiği ve harika koreografilerin yer aldığı filmlerdir müzikaller. Aynı zamanda müzikalleri hem tiyatral yapımlar hem de aile filmleri dahilinde nitelendirmek mümkündür. Broadway müzikallerinin izinde giden bu sinema türü müzik ve eylemin oyunculukla kesişmesi hayat bulmuştur. Cats, Batı Yakası Hikayesi gibi önemli filmleri bu açıdan müzikaller tarihi adına anmak gerekli olacaktır.
Bilimkurgu, hem edebiyat hem de sinema evreninin olmazsa olmaz türlerinden sayılıyor. Bilimsel unsurları ele alarak bunlar çerçevesinde geleceğin dünyasına dair sözü olan ve çoğunlukla distopik özellikler de taşıyan bu filmler, etkileyici görsel efektlerle çıkar karşımıza. Kıyamet günü, distopik evren, ütopyalar ve distopyalar, uzaylılar, zaman yolculuğu gibi birçok alt kavramı işleyen bu yapımlar belki de bugünün sinemasının en çok izleyiciye sahip örnekleri olarak ifade edilebilir. Bu açıdan gişe başarısı en yüksek tür olarak fantastik ve bilimkurgu sinemayı belirlemek yanlış olmaz.
